Dezelfde inhoud, maar een verschillende tekstlengte bij het vertalen

Welke talen zijn het langst en hebben de meeste woorden?

Om dit fenomeen diepgaand te kunnen onderzoeken, hebben we twee voorbeeldteksten gekozen om een paar specifieke talen met elkaar te kunnen vergelijken. Zo kunt u heel concreet zien dat het aantal woorden en de lengte van de tekst bij het vertalen in diverse talen kan verschillen en hoe het komt dat er voor dezelfde inhoud in het Spaans bijvoorbeeld veel meer ruimte nodig is dan in het Engels.

Europese talen vergeleken

Voorbeeld 1: wetstekst

Onze eerste voorbeeldtekst is een juridische tekst voor de Europese Economische Ruimte. Het voordeel hiervan is dat de tekst is gepubliceerd in verschillende Europese talen die gemakkelijk te vergelijken zijn. We weten niet of de tekst eerst in de ene taal is geschreven en vervolgens vertaald is in de andere talen, of dat de teksten in de verschillende talen tegelijk zijn geschreven.

De volgende tabel dient alleen als voorbeeld, omdat er afhankelijk van de tekstsoort nog meer verschillen kunnen zijn. Als het een vertaling betreft, speelt ook de brontaal een rol.

Fins en Hongaars: minder woorden, veel letters

Uit de tabellen blijkt dat het Fins de inhoud met het minste aantal woorden kan uitdrukken; de afzonderlijke woorden zijn echter het langst met een gemiddelde van 7,899 letters. Dit ligt aan het feit dat Fins een agglutinerende taal is. In agglutinerende talen staan er bijvoorbeeld geen voorzetsels voor zelfstandige naamwoorden. De woorden in kwestie worden door naamvallen omgevormd. Andere woorden, zoals werkwoorden, worden aangepast met behulp van affixen. Zo kan het uitgangswoord verschillende letters krijgen, afhankelijk van de persoon, de werkwoordstijd en de naamval.

Het Hongaars is vergelijkbaar met het Fins, omdat het Hongaars ook een agglutinerende taal is. Als Oeraalse talen en als deel van de Fins-Oegrische taalfamilie zijn het Hongaars en het Fins ook verwant aan elkaar. Andere talen, zoals het Japans, Koreaans, Turks, Maleis, Swahili en Baskisch, zijn niet verwant aan het Fins en Hongaars, maar behoren wel tot de agglutinerende talen.

Hoewel het Duits geen agglutinerende taal is, blijkt uit de tabellen dat het ook bij deze taal dezelfde richting opgaat als het Fins en Hongaars: in de tekst worden weinig woorden gebruikt in vergelijking met de andere talen. Deze woorden bestaan wel uit relatief veel letters.

Italiaans, Frans en Spaans: veel woorden, weinig letters

Italiaans, Frans en Spaans gebruiken daarentegen veel woorden om iets uit te drukken. In onze voorbeeldtekst zijn de afzonderlijke woorden echter vrij kort in vergelijking met andere talen, met een gemiddelde van 5,462 tot 5,675 letters.

Het Engels wordt qua aantal woorden tot de middenmoot van de talen in onze vergelijkingstabellen gerekend en heeft met een gemiddelde van 5,364 letters de kortste woorden. De tekstlengte in het Engels is over het algemeen ook de kortste. De Romaanse talen Italiaans, Frans en Spaans hebben de langste tekstlengte.

Bij het vertalen van het Engels naar het Spaans of Frans wordt de tekst meestal langer. In ons voorbeeld is de Spaanse of Franse tekst ongeveer 20% langer dan de Engelse tekst. Het is niet meer dan logisch dat de tekst na vertaling plots niet meer in de lay-out past. Een andere factor hierbij is de letterbreedte: sommige letters hebben weinig ruimte nodig (zoals de I), terwijl andere veel ruimte nodig hebben (bijvoorbeeld de M of W). Afhankelijk van de letters die het meest gebruikt worden in de betreffende taal, kan dit ook van invloed zijn op de benodigde ruimte in de lay-out.

Voorbeeld 2: algemene tekst

In het tweede voorbeeld werpen we een blik op de blog van intercontact, want in tegenstelling tot de zeer precieze taal in juridische teksten, wordt onze blog gekenmerkt door een meer algemene, alledaagse taal. Het blogartikel dat we als voorbeeld nemen, is aanvankelijk in het Duits geschreven en dan naar de andere talen vertaald. Het gaat hierbij niet om een letterlijke vertaling, maar om een vrijere vertaling.

Met uitzondering van het Pools, hebben alle talen in onze blogpost meer woorden nodig dan het Duits; afgezien van het Frans en Spaans gebruiken de talen hierbij echter minder tekens. En in alle talen bevatten de afzonderlijke woorden gemiddeld minder letters dan in het Duits; met 5,195 letters zijn de Engelse woorden gemiddeld de kortste, terwijl een woord in het Duits gemiddeld 6,380 letters heeft.

Opvallend is dat de woorden in de juridische tekst gemiddeld uit meer letters bestaan dan in onze blogpost. Dit verschil is vooral duidelijk zichtbaar in het Duits. Hier bestaat een woord in de wetstekst gemiddeld uit 6,753 letters, in het blogartikel echter uit slechts 6,380 letters. Dit is te wijten aan het feit dat we algemene termen gebruiken in de blog, terwijl de wetstekst specifieker is. En vooral in het Duits wordt een woord meestal langer naarmate het specifieker is.

Ondanks het feit dat ons blogartikel is vertaald uit het Duits, is de Engelse tekst korter. Spaans en Frans hebben echter meer plek nodig voor dezelfde inhoud.

Talen bij het vertalen op hun natuurlijke beloop laten

Bij het vertalen kan er tot op zekere hoogte rekening worden gehouden met ruimtegebrek. Het is echter beter om de talen op hun natuurlijke beloop te laten. Alleen zo kan een tekst aantrekkelijk klinken in de betreffende vreemde taal. En wat is het nut van een vertaling die tijd en geld kost als er uiteindelijk geen klanten mee bereikt worden?

Onze tip: Voltooi de lay-out pas nadat de vertaling is voltooid. De vertaling hoeft dus niet in een bepaalde vorm te worden geperst en de woorden in de vreemde taal kunnen hun volle effect sorteren.

___________________________

^* afgerond op drie decimalen